Damien Hirst

Đứa con “hư hỏng” của nghệ thuật đương đại

Đúng như quan điểm “nghệ thuật đến từ mọi nơi”, những tác phẩm của Damien Hirst đã thực sự trở nên nổi tiếng bởi sự kỳ dị của chúng, đi kèm với đó là giá bán cao ngất ngưởng lên tới hàng triệu USD, thu hút sự chú ý của giới nghệ thuật, các nhà đầu tư cũng như đông đảo công chúng trong và ngoài nước. CÁI CHẾT - chủ đề trung tâm trong thế giới sáng tạo đã mang lại danh tiếng, tiền tài cho người nghệ sĩ vốn được coi là “đứa con hư hỏng” của nghệ thuật đương đại Anh này.

Người nghệ sĩ lập dị với những tác phẩm kiếm bộn tiền

Damien Hirst sinh ngày 7 tháng 6 năm 1965 tại Bristol (Anh), tốt nghiệp ngành Mỹ thuật tại Đại học Goldsmiths London, là một trong những khuôn mặt nổi bật nhất của Hội nghệ sĩ trẻ nước Anh (Young British Artists); 30 tuổi, là hoạ sĩ nổi tiếng thế giới và thống trị làng nghệ thuật xứ sương mù; Hơn 40 tuổi, trở thành nghệ sĩ tạo hình đương thời có tác phẩm đắt giá nhất thế giới, sở hữu khối lượng tài sản ước tính khoảng 130 triệu Bảng Anh… Đó chính là số tiền thu được từ việc bán các tác phẩm nghệ thuật, mà chất liệu sáng tác là động vật chết (cá mập, cừu, bò,...) được ngâm trong dung dịch formaldehyde.

Xu hướng sáng tác trên bắt đầu với một tác phẩm gây choáng váng được thực hiện vào năm 1991. Đó là một con cá mập hổ dài 4,3m ngâm trong bể kính chứa formaldehyde mang tên The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living. Năm 2004, con cá mập này được gallery Saatchi bán cho tỉ phú Steven Cohen với giá 6,5 triệu Bảng (12 triệu USD), trong khi kinh phí để thực hiện tác phẩm chỉ tốn có 50 ngàn Bảng! Tác phẩm trên nằm trong bộ sưu tập Natural History đã mang về cho Hirst giải thưởng nghệ thuật Turner danh giá. Kể từ đó, tên tuổi của Hirst bắt đầu được đặt lên ngang hàng với ông vua pop art Jasper Johns.

Tiếp đó, năm 1993, Damien Hirst đem đến Venice Biennale – triển lãm quốc tế đầu tiên mà ông tham gia – tác phẩm Mother and Child Divided. Đó là một con bò cái và một con bê bị cắt thành nhiều phần, trưng bày trong tủ kính chứa formaldehyde. Năm 1994, tại gallery Serpentine ở London, tác phẩm là một con cừu cũng được ngâm trong bể formaldehyde mang tên Away from the Flock. Tới năm 1995, “đứa con hư hỏng” lại tiếp tục cho ra mắt tác phẩm Two Fucking and Two Watching – hai con bò đực và cái ngâm formaldehyde đang giao phối trong tình trạng thối rữa. Tuy nhiên, lần này giới chức y tế của thành phố New York đã phải ra lệnh đóng cửa triển lãm của Hirst vì lo sợ nó sẽ “khiến khách tham quan nôn mửa”(!).

Năm 2000, người nghệ sĩ lập dị này tổ chức triển lãm riêng tại gallery hàng đầu New York Gagosian. Sau cuộc triển lãm lớn kéo dài 12 tuần và thu hút số lượng khán giả lên tới 100 ngàn người, toàn bộ tác phẩm trưng bày đều được bán hết. 3 năm sau, triển lãm tại gallery White Cube (London) tiếp tục mang về cho ông 11 triệu Bảng từ việc bán tác phẩm. Tháng Sáu, tháng Bảy năm 2007, một lần nữa, công chúng lại có dịp tề tựu tại gallery này để chiêm ngưỡng bộ sưu tập mới của Hirst - Beyond Belief, trong đó tác phẩm trung tâm độc nhất vô nhị là một chiếc đầu lâu mang tên For the Love of God. Chiếc đầu lâu được lấy nguyên mẫu từ một người đàn ông châu Âu thế kỷ thứ XVIII nhưng có bộ răng người thật, đúc bằng vàng trắng, nạm 8.601 viên kim cương với tổng trọng lượng hơn 1.106 cara. Chi phí thực hiện tác phẩm là 15 triệu Bảng, nhưng cái giá mà Hirst đưa ra 50 triệu Bảng (tương đương 100 triệu USD) quả là một cú sốc choáng váng đối với làng nghệ thuật…

Những tác phẩm độc đáo lấy ý tưởng từ sự kết hợp quan niệm về khoa học, tôn giáo, cái đẹp và cái chết của Hirst đã đưa tác giả của nó trở thành nghệ sĩ đầu tiên tự thông qua một nhà bán đấu giá để bán một số lượng tác phẩm lớn có giá trị kỷ lục mà không nhờ cậy bất kỳ gallery nào. Theo đánh giá của báo chí phương Tây, Damien Hirst đã làm nên “một cuộc cách mạng” trên thị trường nghệ thuật, đặc biệt ngay trong thời điểm nền kinh tế thế giới đang lún sâu vào suy thoái.

Dư luận trái chiều

Đối với nhiều đồng nghiệp, thành công của Hirst đã thổi một luồng gió lạ vào thế giới nghệ thuật, đưa tên tuổi của nghệ sĩ nước Anh lên một tầm cao mới và ông xứng đáng là “một người đi tiên phong trong phong trào nghệ thuật Anh quốc”. Ngay cả Saatchi – ông bầu trước kia từng xích mích với Hirst – cũng không tiếc lời khi đề cao người bạn cũ: “Tới năm 2015, trong những cuốn sách nghệ thuật viết về thế kỷ XX, người ta sẽ nhìn thấy những tên tuổi như Jackson Pollock, Andy Warhol, Donald Judd và Damien Hirst”.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, những chỉ trích dành cho “đứa con hư hỏng” này cũng không phải là ít. Bình luận về triển lãm Sensation, chính trị gia Norman Tebbit viết: “Mọi người điên hết cả rồi hay sao? Tác phẩm của “nghệ sĩ” này chỉ là một đống động vật chết. Hàng ngàn nghệ sĩ trẻ đã không thèm ngó ngàng đến chúng, bởi nghệ thuật thực thụ của họ không dành cho những kẻ điên”. Còn trên trang nhất của tờ Daily Mail, đập vào mắt độc giả là nhận xét: “Từ hàng nghìn năm nay, nghệ thuật là một trong những sức mạnh văn minh lớn lao của loài người. Ngày nay, cừu ngâm hoá chất và những chiếc giường dơ bẩn sắp biến hết thảy chúng ta trở lại những kẻ man rợ”.

Năm 2003, với tiêu đề “Cá mập chết không phải là nghệ thuật”, gallery Stuckism International đã trưng bày một con cá mập được cho là tác phẩm của Eddie Saunders đã từng xuất hiện tại cửa hiệu Shoreditch hai năm trước thời điểm Hirst cho ra mắt tác phẩm cá mập của mình. Điều này đặt ra hàng loạt câu hỏi: Nếu con cá mập của Hirst được coi là một tác phẩm nghệ thuật lớn thì con cá của Eddie sẽ là gì? Phải chăng Eddie là một nghệ sĩ tài danh mà người ta vẫn chưa biết đến? Tác phẩm của ai ra đời trước? Liệu một con cá mập chết có xứng đáng được gọi là nghệ thuật hay không? Và phải chăng Damien Hirst đã cố ý sao chép ý tưởng của Eddie Saunders?

Đến năm 2008, nhà phê bình nghệ thuật nổi tiếng Robert Hughes lên tiếng, cho rằng Hirst phải chịu trách nhiệm về sự suy tàn của nghệ thuật đương đại. Trên kênh Channel 4, ông thẳng thắn đánh giá nghệ thuật của Hirst là thứ “tồi tàn” và “lố bịch”, rằng Hirst chỉ là “một con buôn” đang kiếm tiền từ công sức của đội ngũ trợ lý – những người thực sự làm nên phần lớn các tác phẩm, đồng thời biến tiền bạc trở thành ý nghĩa duy nhất còn sót lại của nghệ thuật. Cùng quan điểm trên, Giáo sư kinh tế Mỹ Don Thompson đã viết hẳn một cuốn sách về hiện tượng Damien Hirst với nhan đề Cá mập ướp 12 triệu USD: Kinh tế học kỳ quặc của nghệ thuật đương đại - trong đó ông lý giải về kiểu sưu tầm “nghệ thuật chiến lợi phầm” của những người lắm tiền nhiều của sẵn sàng bỏ ra hàng triệu USD để mua những tác phẩm thời thượng không vì giá trị nghệ thuật của chúng mà chỉ nhằm khoe khoang sự giàu có của mình.

Mỗi người một quan điểm, chưa biết đúng sai ra sao, chỉ biết ước tính giá tác phẩm của Hirst tại các sàn đấu giá cứ tăng đều khoảng 84% trong những năm gần đây và “đứa con hư hỏng” của nghệ thuật đương đại đang sở hữu khối lượng tài sản khổng lồ từ việc bán tác phẩm. Có lẽ, chỉ có thời gian mới cho ta câu trả lời chính xác nhất!

(Theo http://phunutoday.vn/)