Jeff Koons - Bậc thầy hay tội nhân của nghệ thuật đương đại?

Cha đẻ của những tác phẩm giá hàng triệu USD, là nghệ sĩ có tác phẩm đắt giá nhất thế giới khi vẫn còn tại thế nhưng họa sĩ người Mỹ Jeff Koons có phải là một tài năng của nghệ thuật đương đại hay không? Đó vẫn là điều gây bất đồng gay gắt cho những người yêu mến loại hình nghệ thuật này.

Jeff Koons là ai?

Jeff Koons sinh ngày 21/1/1955 tại York, Pennsylvania (Mỹ). Ông được chú ý nhờ tài năng kiệt xuất được thể hiện trong hội họa, điêu khắc và nhiều hình thái nghệ thuật khác, thường là những tác phẩm có quy mô lớn.

Từ nhỏ, ông đã tôn sùng họa sĩ bậc thầy Salvador Dalí và từng tìm đến thăm Dalí tại khách sạn St.Regis (New York). Koons đã nghiên cứu hội họa tại Học viện nghệ thuật Chicago và Viện nghệ thuật Maryland (một trong 5 trường nghệ thuật danh tiếng nhất thế giời).

Rời trường đại học, trong khi chờ tạo dựng cho mình danh tiếng của một nghệ sĩ, Koons từng làm công việc của một người môi giới hàng hóa ở Wall Street. Nhưng Koons chẳng phải chờ đợi lâu. Tài năng của ông được giới nghệ thuật thừa nhận ngay trong những năm 80 của thế kỷ 20. Liền sau đó, ông mở một studio ở góc đại lộ Broadway (New York) với sự tham gia của 30 nhân viên - mỗi người được giao phụ giúp một khâu trong quá trình sáng tạo của Koons.

Ngay từ những năm đó, Koons đã xác đinh được hướng đi là sáng tạo theo hình thái nghệ thuật ý niệm. Trong số đó, tác phẩm nổi tiếng nhất là "Three Ball 50/50 Tank" (1985), bao gồm 3 quả bóng rổ để nổi trong bể kính chứa nước.

Năm 1986, Koons ra mắt bộ sưu tập "Statuary" gồm những đồ chơi cho trẻ được phóng đại và làm bằng chất liệu thép không gỉ.

Năm 1988, loạt tác phẩm "Banality", trong đó có tác phẩm điêu khắc gốm lớn nhất thế giới "Michael Jackson and Bubbles" đã cho thấy tài năng của Koons đang ở thời kỳ đỉnh cao. Ba năm sau, "Michael Jackson and Bubbles" đã được bán tại sàn đấu giá Sotheby với giá 5.600.000 USD, cao gấp 3 lần so với giá rao ban đầu, và hiện đang được trưng bày tại Astrup Fearnley Museum of Contemporary Art ở Oslo (Na Uy).

Thăng hoa nhờ hôn nhân

Có thể nói, Jeff Koons là nghệ sĩ có đời sống sáng tạo chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của đời sống thực. Năm 1991, Koons kết hôn với Ilona Staller, ngôi sao phim cấp ba mang hai dòng máu Hungari - Italia. Bộ sưu tập "Made in Heaven" gồm 36 tác phẩm hội họa, nhiếp ảnh và điêu khắc chính là sản phẩm của cuộc hôn nhân đó.

"Made in Heaven" đã miêu tả hết sức sinh động và chân thực (thậm chí là trần trụi) đời sống tình dục của cặp vợ chồng Koons, do đó đã tạo ra những tranh luận trái chiều hết sức gay gắt trong giới phê bình nghệ thuật và cả trong công chúng.

Năm 1992, Koons và Ilona Staller sinh cậu con trai Ludwig nhưng cuộc hôn nhân của họ cũng chấm dứt ngay sau đó. Họ đã thỏa thuận cùng nhau giám hộ con trai nhưng Staller đã mang theo con trai chạy trốn sang Rome, nơi chỉ có hai mẹ con sống bên nhau, bất chấp quyết định của tòa án Mỹ trao quyền giám hộ cho riêng Koons.

Trong tình cảnh đó, Koons tuyên bố: "Câu chuyện đó giúp tôi trở nên có trách nhiệm với công chúng hơn. Khi đó, tôi đã hành xử thật thiếu nhân tính. Giờ đây, mỗi ngày tôi lại cảm thấy mình có trách nhiệm hơn trong giao tiếp và chia sẻ. Và tôi đang cố gắng trở nên càng hào phóng càng tốt với tư cách là một nghệ sĩ."

Quả thật, từ đó, mỗi tác phẩm của Koons ra đời là một lần khiến công chúng phải xôn xao.

Cũng trong năm 1992, người ta đặt Koons sáng tác một tác phẩm cho một cuộc triển lãm nghệ thuật ở Bad Arolsen, Đức. Và "Puppy" ra đời. Đó là bức tượng một chú chó con thuộc giống White Terrier cao 12,4 mét được dựng bằng khung sắt và các chậu hoa đủ loại. Năm 1995, Puppy được tháo dỡ và dựng lại tại Bảo tàng nghệ thuật đương đại cạnh cảng Sydney với cốt thép không gỉ vững chắc hơn và một hệ thống tưới cây bên trong.

Năm 1997, "Puppy" được Quỹ Solomon R. Guggenheim mua lại và đặt bên ngoài Viện bảo tàng Guggenheim ở Bilbao (Tây Ban Nha). Từ đó, Puppy trở thành một biểu tượng của thành phố Bilbao. Và mùa hè năm 2000, "Puppy" còn được du lịch tới New York để xuất hiện trong một cuộc triển lãm tổ chức tại Rockerfeller Center.

Năm 2001, ông tập trung cho loạt tranh cắt giấy "Easyfun--Ethereal" với đề tài về bikini, thức ăn và phong cảnh do các trợ lý của ông thực hiện dưới sự giám sát của ông.

Thành tựu gần đây nhất của Koons là tác phẩm "Hanging Heart" cao 2,7m, nặng hơn 1,5 tấn nằm trong bộ sưu tập mang tên Celebration.Lấy cảm hứng từ các lễ kỷ niệm và sinh nhật, Koons đã sáng tạo nên tác phẩm điêu khắc hình trái tim bằng thép treo bằng chiếc nơ vàng.

Ít ngày trước đây (13/11), "Hanging Heart" đã được bán với giá 23,6 triệu USD, ghi dấu là tác phẩm đắt nhất của một nghệ sĩ còn sống được đấu giá trong lịch sử.

Bậc thầy hay tội nhân?

Koons là một trong những nghệ sĩ chăm sóc hết sức kỹ lưỡng con người công chúng của mình. Ông thuê cả một người tư vấn hình ảnh - một khái niệm lúc đó còn chưa được biết đến cho một nghệ sĩ đương đại.

Năm 1999, ông đặt hàng một ca khúc nói về chính bản thân ông trong album Star Forever của nghệ sĩ Momus.

Ông còn cho đăng quảng cáo tràn trang trên một tạp chí nghệ thuật quốc tế. Mẫu quảng cáo độc đáo ấy có ảnh của chính ông bị bao vây bởi những thành công trong nghệ thuật. Trong các cuộc phỏng vấn và tiếp xúc trực tiếp, ông nói đến mình như một người thứ ba.

Thận trọng là thế nhưng do tác phẩm của mình, Koons nhận được rất nhiều phản ứng cực đoan.Những người ủng hộ thì cho rằng các tác phẩm của Koons là những công trình bất hủ với trình độ kỹ thuật tuyệt hảo đem đến cho công chúng một góc nhìn mới mẻ, đầy suy ngẫm.

Ông trùm truyền thông Peter Brant, chủ nhân của Brant Publications, Inc., và vợ là siêu mẫu Stephanie Seymour đã đặt Koons thực hiện một bản sao Puppy với kích cỡ y hệt bản gốc và đặt trong khu dinh cư của họ ở Connecticut.

Tỉ phú Los Angeles Eli Broad và vợ cũng là những fan nhiệt thành của Jeff Koons. Và năm 2005, Jeff Koons còn được bầu làm viện sĩ Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ

"Koons là một nghệ sĩ không bao giờ cho phép sự thỏa hiệp và Hanging Heart là hiện thực thực hóa của việc biến những cái không thể thành có thể" - Đó là nhận xét của Tobias Meyer, phụ trách mảng Nghệ thuật đuơng đại của Sotheby’s, nơi đứng ra tổ chức đấu giá tác phẩm Hanging Heart.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng những tác phẩm của Koons chỉ là những hiện vật sáo rỗng, vô vị còn Koons là một nghệ sĩ suy đồi, sự thiếu tưởng tượng của Koons đã tầm thường hóa nghệ thuật đương đại...

Vậy thì Jeff Koons là bậc thầy hay tội đồ của nghệ thuật đương đại? Điều đó phải dành cho sự phán xét của công chúng!

Kình Còi