Jean-Michel Basquiat

Tranh của Basquiat đang lên giá kinh khúng. Anh vẽ tổng cộng được tới 660 bức, rồi chơi bời nghiện ngập, và qua đời năm mới 28 tuổi vì bị overdose. Năm 1988, một bức tranh của B đã lên tới 8 triệu đô la. Năm ngoái, 2010, một bức tranh khác đã được hãng Christie's đưa ra bán với giá 13 triệu đô la. Rất nhiều tranh đã được vào các viện bảo tàng lớn. Các bức khác không biết giá bao nhiêu vì nếu không bán thì không ai biết giá.

Basquiat sinh ở Brooklyn, thành phố New York, Mỹ, vào năm 1960 và bắt đầu sáng tác Graffiti vào cuối những năm 1970, và mất năm 1988. Sống có 28 năm nhưng tranh của anh đã nổi tiếng khắp thế giới, được vào nhiều viện bảo tàng lớn. Vì số tranh ít, và anh đã qua đời, nên tranh của anh chỉ có từng đó. Những bức tranh đó đã được mua đi bán lại giữa những nhà tỷ phú, với những giá càng ngày càng đắt, đắt một cách kinh khủng. Mới đây, một viện bảo tàng Ba Lê đã trình bầy một số tranh của B. Giá tiền vào cửa rất đắt, mà người vào xem rất đông!

Bố là người Porto-ricain, mẹ người Hạ Uy di, ngay từ nhỏ B đã có khiếu vẻ. Nhưng nhà nghèo, cậu ta chỉ lang thang với bè lũ vẽ graffitis trên tường các căn nhà bỏ hoang, hay trên tường quanh các phòng triển lãm, dùng tên ký châm biếm ‘SAMO », SAMe Old shit, có nghĩa là « Cứ mãi là cứt cũ ! » để chỉ trích các tranh hoạ anh được coi hay tự vẽ.

Năm 1978, B bỏ học không thèm thi ra trường, đi với bạn bè bán rong ngoài phố để sống. Tuy vậy, anh ta vẫn tiếp tục sáng tác. B có một cách vẽ khác người, nhất là vẽ các graffitis. Khi đó graffiti được coi là một tiếng nói độc đáo của một số nghệ sỹ trẻ, nghèo, nên từ năm 1979-80, B bắt đầu xuất hiên trên các đài truyền hình, được báo chí nói đến. Sau B được nhà phê bình nghệ thuật Réné Ricard để ý và lăng xê, rồi được mời vào triển lãm trong nhưng gian hàng lớn. B có dịp giao du với nhiều nghệ sỹ lúc bấy giờ, sau này bọn họ đă lập nên trường phái ‘néo-expressionisme ». Anh làm quen với Madonna, gặp và cộng tác nhiều với Andy Wahrol, khi đó Wahrol đã nổi danh rồi.

Trong một sự nghiệp hết sức đa dạng, nghệ sĩ này từng hợp tác với cha đẻ của nghệ thuật pop Andy Warhol, chơi trong một ban nhạc với diễn viên và đạo diễn người Mỹ Vincent Gallo, xuất hiện trong một video của nhóm nhạc New Wave và từng có một giai đoạn ngắn là người tình của nữ hoàng nhạc pop Madonna. Năm 1985, tranh của anh được đưa vào trang bìa của tờ  New York Time Magazine trong một số đặc biệt về « Nghệ thuật mới, tiền và marketing của các nghệ sỹ Mỹ ». Khi đó B mới 25 tuổi!

B không được theo học vẽ, thành ra tranh của anh có nét chân thật sơ khai không như người đã theo học hàn lâm. Anh người da đen, sống trong khung cảnh nghèo, nên tranh của anh mang nặng những hình ảnh khô khan của cảnh sống chung quanh. Nhà cửa xấu xí, cũ kỹ, con người ngơ ngác. Xe cộ, cảnh sát, xuất hiện hỗn lộn. Đó là những chủ đề của anh. B vẽ, dán, sơn, bôi, chân thực, mạnh mẽ, phũ phàng, không sợ hãi, không nề hà. Bối cảnh luôn nhắc nhở và tự hào về dân tính da đen. Anh vẽ những nhân tài da đen, nhưng mặt không giống!

Đời sống riêng có phần trác táng. Bác sỹ cho biết B có một chứng bệnh hiểm nghèo, và chỉ sống được chừng mấy năm nữa. Từ ngày đó, anh tranh thủ ngày đêm sáng tác. Và các tác phẩm của anh càng ngày càng mang những nét vẽ mạnh dạn, mầu sắc dữ dội, bối cảnh phức tạp, và thông điệp sâu xa hơn..

B còn làm phim, và cuốn phim « Downtown 81 » được chiếu trong nhiều triển lãm lớn của anh. Một đoạn dài trong phim quay một cậu thiếu niên thổi saxophone dưới một hầm nhẩy. Với một cái saxo mới tinh, bóng loáng, chắc là giá rất đắt. Cậu quay cuồng thổi, mồ hôi nhễ nhại, phùng má, nhắm mắt, tất cả trong người cậu bộc ra một nỗi đắm say không thể tả được. Nhưng người chung quanh đi lại lung tung, không ai chú ý nghe. Cậu không cần, vẫn say mê thối. Không thấy nhạc ở đâu trong tiếng saxophone, cậu đã không hề được đi học nhạc, cũng như B đã không hề được đi học vẽ vậy. Cái khát vọng vô biên trong những âm thanh saxo hoàn toàn cuồng loạn của cậu. Không được theo học, nhưng muốn đem tất cả cái chân thành trong thân tâm mà đưa vào sáng tác. Và thấy trong lòng rất chua xót.

Một ngày năm 1988, B đột ngột vĩnh viễn ra đi, vì một overdose. Ai cũng biết B nghiện ngập từ lâu. Nhưng hôm đó, B đã dùng thuốc quá nhiều !

Nguyenvanan

 

Graffiti nghĩa gốc là những chữ viết tay hay những hình thù vẽ, khắc trên tường  hoặc một chỗ trống và phẳng nào đó ở nơi công cộng. Nó có từ đời thượng cổ dần dần biến thiên và được nâng lên hàng nghệ thuật.

 

“Orange Sports Figure” trong buổi đấu giá

Bức tranh “Orange Sports Figure” (Nhân vật thể thao màu cam) của nghệ sĩ Graffiti tiên phong Jean-Michel Basquiat với chữ ký bằng mực vô hình đã bán được với giá 4 triệu bảng (6,27 triệu MK) trong một cuộc đấu giá ở London. Tác phẩm vẽ năm 1982 này, được coi là một trong những bức tranh điển hình của phong cách Basquiat.

Các chuyên gia ở cuộc đấu giá tiết lộ họ phát hiện ra tranh là của họa sĩ Basquiat chỉ sau khi đưa bức tranh xuống dưới ánh đèn cực tím và nhìn thấy chữ ký bằng mực vô hình của ông.

DH & BH